कुरआन पठण आणि महिला

इस्लाममध्ये कुरआन हा मुलभूत ग्रंथ मानला जातो आणि याचे पठण करण्याचीही एक शास्त्रोक्त पद्धत आहे जिला ’किरआत’असे म्हणतात. यामध्ये प्राविण्य फार कमी लोकांच्या नशिबात येते. इस्लामच्या इतिहासामध्ये या क्षेत्रातही अनेक महिलांनी सुवर्ण अक्षरात आपले नाव नोंदविलेले आहे. 

1. हजरत उम्मूल दर्दा अल सगरा ज्यांना हाजीमा बिन्ते हय्यील वसाबिया ही म्हटले जात. कुरआन पठणाच्या क्षेत्रामध्ये यांनी मोठे नाव कमावले. 

2. फातमा निशापुरिया. चौथ्या शतकातील कुरआन मुखोद्गत असलेल्या आणि कुरआनच्या भाष्य लिहिणाऱ्या इस्लामी दंडशास्त्रावर प्रभूत्व असणाऱ्या अशा एकमेव महिला होत्या ज्यांना किराअतवरही प्रभूत्व प्राप्त होते. एकदा त्या हजसाठी म्हणून मक्का शहरात गेल्या आणि तेथेच लोकांना कुरआन शिकवू लागल्या. हळूहळू त्यांचे प्रभावक्षेत्र वाढत गेले. आणि त्यांना लोक मुफ्फस्सराह फातेमा निशापुरियाह या नावाने ओळखत होते. 

3. उम्मूल अज्ज बिन्ते मुहम्मद बिन अली बिन अबी गालीम अलअबदरी अद्दीनी (हि. 610) याही कुरआन पठणाच्या तज्ञ महिला होत्या. 

4. खतिजा बिन्ते हारून : 695 हि. कुरआन पठणामध्ये प्रविण होत्या. शास्त्रीय कुरआन पठणाचे पुस्तक अलशातबिया हे त्यांना मुखोतद्गत होते. 

5. खतिजा बिन्ते कय्यीन बगदादी (699 हि.). खिरआतची तज्ञ विदुशी होती. अनेकांनी त्यांच्याकडून ही विद्या शिकली. त्या इस्लामी विषयावर वादविवादचे समारंभ आयोजित करत होत्या. ज्यात मोठ्या प्रमाणात लोक सामील होत होते. 6. सलमान बिन्ते मोहम्मद अलजजरी : (9 हि.) आपल्या काळातील प्रसिद्ध कारी होत्या. दहा पद्धतीने किरआत करण्यावर त्यांचे प्रभूत्व होते. 7. फातेमा बिन्ते मोहम्मद बिन युसूफ बिन अहेमद बिन मुहम्मद अलदिर्वती (9 हिजरी)ः मोठ्या विदुशी होत्या. त्यांनी किरआतच्या क्षेत्राम्ये प्राविण्य मिळविले होते. त्यांनी अनेक स्त्री- पुरूषांना आपले हे ज्ञान दिले होते. 8. शेख जमालोद्दीन मज्जी (हि.742) : यांच्या सुविद्य पत्नी उम्मे फातेमा आएशा उत्कृष्ट कारिया होत्या. हजारो स्त्री-पुरूषांनी त्यांच्याकडून किरआतचे धडे घेतले होते. 

- डॉ. रजिउल इस्लाम नदवी

दिल्ली

पुस्तक : मेमारे जहाँ तू है

भाषांतर : डॉ. सिमीन शहापुरे