सत्ताधारी भाजपने संपूर्ण भारतात एकाच वेळी निवडणुका घेण्याची इच्छा व्यक्त केली आहे. विरोधकांची एकजूट अबाधित राहिल्यास भाजपसमोर आव्हान आहे. मात्र भाजपची आर्थिक संसाधने आणि भक्कम संघटनात्मक ताकद पणाला लागणार आहे. पाटणा आणि बेंगळुरूपाठोपाठ नव्याने स्थापन झालेल्या ‘इंडिया’ (आय.एन.डी.आय.ए.) ची आघाडी मुंबईत तिसऱ्या फेरीच्या विचारमंथनासाठी एकत्र आली. इंडियन नॅशनल डेव्हलपमेंट इन्क्लुसिव्ह अलायन्सच्या (आय.एन.डी.आय.ए.) गुरुवारी आणि शुक्रवारी झालेल्या दोन दिवसीय बैठकीला २८ राजकीय पक्षांचे ६३ प्रतिनिधी उपस्थित होते. प्रचाराची समान रणनीती आखणे आणि एन.डी.ए.चा मुकाबला कसा करायचा हा मुख्य विषय होता. या बैठकीत विरोधकांनी ज्या भागात भाजपची सत्ता आहे किंवा जेथे ते प्रमुख विरोधी पक्ष आहेत, अशा ठिकाणी सहकार्याबाबत चर्चा केली. २०२४ च्या लोकसभा निवडणुकीसाठी संयुक्त उमेदवार सादर करण्याचे त्यांचे ध्येय आहे. अहंकारी, प्रबळ प्रादेशिक क्षत्रप आपल्या जागीरमध्ये वर्चस्व गाजवत असले तरी त्यांनी हे साध्य केलेच पाहिजे. सध्या भाजपची सत्ता असलेल्या किंवा आघाडीचा प्रतिस्पर्धी असलेल्या मतदारसंघात विरोधी पक्षाचा एकच उमेदवार उभा करण्याचे ‘इंडिया’ आघाडीचे उद्दिष्ट आहे. आघाडीतील घटकपक्षांमधील अंतर्निहित विरोधाभासांवर मात करण्याचे अवघड काम ‘इंडिया’च्या टीमसमोर आहे. जागावाटपासाठी द्या आणि घ्या या धोरणावर त्यांनी एकमत व्हावे आणि तळागाळात सहकार्य करावे. विरोधकांसमोर योग्य उमेदवार शोधणे हे चॅलेंज आहे. युतीतील जागांचे प्रतिस्पर्धी दावे सोडविणे, संयुक्त उमेदवार निवडून येण्याजोगा आहे याची खात्री करणे, निवडलेल्या उमेदवाराच्या यशासाठी युतीचे सर्व घटक पक्ष कटिबद्ध आहेत याची खात्री करणे इत्यादी बाबी आगामी निवडणुका सत्ताधारी भाजप आणि विरोधकांसाठी महत्त्वाच्या आहेत. भारतातील २९ पैकी १० राज्यांत भाजपची सत्ता आहे. भाजप सध्याच्या ३८ पक्षांसह एनडीए आघाडीचे नेतृत्व करत आहे. त्यांच्याकडे मिळून लोकसभेच्या ५५ टक्क्यांहून अधिक जागा (५४३ जागा.) आहेत. असंघटित विरोधकांचा फायदा उठवून तिसऱ्यांदा सत्तेवर येण्याचा भाजपचा मानस आहे. २०१९ च्या निवडणुकीत भाजपला ३७.४ टक्के मते मिळाली होती, जी मागील निवडणुकीच्या तुलनेत ६ टक्क्यांनी जास्त होती. एनडीएलाही मतदारांच्या पाठिंब्यात वाढ झाली असून, गेल्या निवडणुकीत ३८ टक्के मतदान झाले होते, ते ४५ टक्क्यांवर पोहोचले आहे. भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसने आपली मतांची टक्केवारी १९.५ टक्के राखली. भाजपशी यशस्वीपणे स्पर्धा करायची असेल तर विरोधी पक्षांमध्ये एकजूट निर्माण करण्यासाठी आणखी काही करण्याची गरज आहे, असे विश्लेषकांचे मत आहे. जागावाटप सुरळीत करता आले तर अर्धी लढाई जिंकली जाईल. मध्य प्रदेश, राजस्थान, छत्तीसगड आणि मिझोरम या राज्यांच्या विधानसभा निवडणुका आगामी घडामोडींचा पूर्वावलोकन ठरू शकतात. भाजपला विरोधकांपासून आपली योजना लपवायची आहे आणि त्यांना उदार निधी मिळण्यापासून रोखायचे आहे. त्यांना विरोधकांमध्ये फूट पाडायची आहे आणि बीजेडी, वायएसआरसीपी काँग्रेस आणि बीआरएससारख्या तटस्थ पक्षांना बाजू घेण्यापासून रोखायचे आहे. पंतप्रधानपदाचा उमेदवार म्हणून मजबूत आणि ओळखला जाणारा चेहरा असणे मतदारांना नेतृत्व निवडीभोवती एकजूट करण्यास मदत करू शकते. ‘इंडिया’ आघाडीत निवडणूकपूर्व पंतप्रधानपदाचा उमेदवार नसल्यामुळे एकसंध आणि प्रभावी नेतृत्वाची प्रतिमा उभी करणे त्यांच्यासाठी आव्हानात्मक ठरू शकते. पूर्वीच्या घटनांप्रमाणे चळवळीचे नेतृत्व कोण करणार, याविषयी मतदार सामान्यत: स्पष्टतेला प्राधान्य देतात. स्पष्ट उमेदवार नसल्यास मतदारांमध्ये निवडणूकोत्तर सत्तासंघर्ष आणि पंतप्रधानपदाबाबतच्या अनिश्चिततेबाबत चिंता निर्माण होऊ शकते. मात्र, पुढील वर्षी लोकसभेत भाजपला स्पष्ट बहुमत नाकारून प्रभाव पाडण्याची भाजप आघाडीची अपेक्षा आहे. निवडणूक जसजशी जवळ येत आहे, तसतसे राजकीय वातावरण कसे बदलते आणि विरोधी आघाडी पक्षाच्या बालेकिल्ल्याला प्रभावीपणे आव्हान देऊ शकते का, हे पाहणे औत्सुक्याचे ठरणार आहे. आपली दृष्टी, धोरणे आणि पर्यायी कल्पना ते मतदारांपर्यंत किती प्रभावीपणे पोहोचवतात, यावर भाजप आघाडीचे यश अवलंबून आहे. पंतप्रधानपदाचा उमेदवार नसणे ही आव्हाने असू शकतात, परंतु मतदारांना अनुसरून एकसंध आणि प्रभावी अजेंडा सादर केल्यास ‘इंडिया’ युतीला पाठिंबा मिळू शकतो. त्यांच्या धोरणांची ताकद, एकजूट टिकवून ठेवण्याची क्षमता आणि मतदारांपर्यंत आपला संदेश प्रभावीपणे पोहोचवण्याची क्षमता अशा अनेक घटकांवर ‘इंडिया’ आघाडी यशस्वी होण्याची क्षमता अवलंबून असेल. राजकारणी आशेवर जगतात हे आजवरचा इतिहास सांगतो.
- शाहजहान मगदुम
कार्यकारी संपादक,
मो. - ८९७६५३३४०४)
Post a Comment