इस्रोने रचला इतिहास, भारत चंद्रावर पोहोचला!

भारताच्या चांद्रयान-३ मोहिमेने 23 ऑगस्ट 2023 बुधवारी सायंकाळी ६ वाजून ४ मिनिटांनी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर झेप घेतली आणि देशाला चार देशांच्या विशेष क्लबमध्ये नेले आणि अज्ञात पृष्ठभागावर उतरणारा तो पहिला देश ठरला. इस्रोच्या महत्त्वाकांक्षी तिसऱ्या चंद्र मोहिमेच्या चांद्रयान-3 च्या लँडर मॉड्यूलने (एलएम) बुधवारी चंद्राच्या पृष्ठभागावर पाऊल ठेवत इतिहास रचला आणि ही कामगिरी करणारा तो चौथा देश ठरला आणि पृथ्वीच्या एकमेव नैसर्गिक उपग्रहाच्या अज्ञात दक्षिण ध्रुवावर पोहोचणारा तो पहिला देश ठरला.

लँडर (विक्रम) आणि २६ किलो वजनाचे रोव्हर (प्रज्ञान) यांचा समावेश असलेल्या एलएमने अशाच प्रकारचे रशियन लँडर कोसळल्यानंतर आठवडाभराच्या आत संध्याकाळी ६.०४ वाजता चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशाजवळ सॉफ्ट लँडिंग केले. चार वर्षांत दुसऱ्या प्रयत्नात चंद्रावर उतरलेल्या या स्पर्शामुळे अमेरिका, चीन आणि तत्कालीन सोव्हिएत युनियननंतर चंद्राच्या पृष्ठभागावर सॉफ्ट लँडिंगचे तंत्रज्ञान आत्मसात करणारा भारत चौथा देश ठरला आहे.

चांद्रयान-3 ही चांद्रयान-2 ची फॉलोऑन मोहीम असून चंद्राच्या पृष्ठभागावर सुरक्षित आणि सॉफ्ट लँडिंग चे प्रदर्शन करणे, चंद्रावर फिरणे आणि प्रत्यक्ष वैज्ञानिक प्रयोग करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. चांद्रयान-२ चे लँडिंग ७ सप्टेंबर २०१९ रोजी लँडिंगच्या प्रयत्नात लँडरमधील ब्रेकिंग सिस्टीममध्ये बिघाड झाल्याने लँडर 'विक्रम' चंद्राच्या पृष्ठभागावर आदळले होते.

चांद्रयानाची पहिली मोहीम २००८ मध्ये होती. ६०० कोटी रुपयांच्या चांद्रयान-३ मोहिमेला १४ जुलै रोजी लाँच व्हेइकल मार्क-३ (एलव्हीएम-३) रॉकेटद्वारे चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाजवळ पोहोचण्यासाठी ४१ दिवसांच्या प्रवासासाठी प्रक्षेपित करण्यात आले होते.

रशियाचे लूना-२५ हे अंतराळयान नियंत्रणाबाहेर गेल्यानंतर चंद्रावर कोसळल्यानंतर काही दिवसांनी सॉफ्ट लँडिंग करण्यात आले. लँडर आणि सहा चाकी रोव्हर (एकूण वस्तुमान 1,752 किलोग्रॅम) एका चंद्राच्या दिवसाच्या कालावधीसाठी (सुमारे 14 पृथ्वी दिवस) कार्य करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे चार पाय असलेल्या लँडरमध्ये सुरक्षित टचडाउनसुनिश्चित करण्यासाठी अनेक सेन्सर होते, ज्यात एक्सेलेरोमीटर, अल्टिमीटर, डॉप्लर वेलोसिमीटर, इन्क्लिनोमीटर, टचडाउन सेन्सर आणि धोका टाळण्यासाठी आणि पोझिशनल नॉलेजसाठी कॅमेऱ्यांचा एक सेट होता. लँडर रोव्हरला पृष्ठभागावर तैनात करण्यासाठी रॅम्प असलेल्या डब्यात घेऊन जातो.