पॅलेस्टाईनवरील झायोनिस्ट इस्रायलच्या हल्ल्याला स्पष्ट पाठिंबा दिल्याने पाश्चिमात्य देशांना जागतिक प्रतिक्रियेला सामोरे जावे लागत आहे. फ्रान्स, ब्रिटन वगैरे तथाकथित लोकशाही देश नरसंहाराला विरोध करणाऱ्या आपल्या नागरिकांवर सरकारी दडपशाही करत असताना, मध्यपूर्वेवर, अगदी पाश्चिमात्य समर्थक राजसत्तांवरही त्यांची पकड मंदावत चालली आहे. अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन इस्रायल दौऱ्यानंतर इजिप्तचे अध्यक्ष अब्देल फतह अल-सीसी, पॅलेस्टिनी प्राधिकरणाचे अध्यक्ष महमूद अब्बास आणि जॉर्डनचे राजे अब्दुल्ला द्वितीय यांच्यासमवेत चार पक्षांच्या बैठकीत सहभागी होणार आहेत. पण एकेकाळी अमेरिकेशी जवळीक असलेल्या जॉर्डनने ही बैठक रद्द केली. यावरून मध्यपूर्व आता अमेरिकेच्या नेतृत्वाखालील पाश्चिमात्य देशांसमोर कशा प्रकारे अवहेलना करत आहे, याचे संकेत मिळत होते. सौदी अरेबियासारख्या अमेरिकेच्या जवळच्या अरब देशांना देशांतर्गत उद्भवलेल्या पाश्चिमात्य देशांविरोधात जनक्षोभ टाळण्यासाठी झायोनिस्ट नरसंहाराच्या विरोधात भूमिका घेणे भाग पडले आहे. परिणामी एकेकाळी संघर्ष करणारे सौदी अरेबिया आणि इराण जवळ आल्याने पाश्चिमात्य देशांची निराशा चव्हाट्यावर आल्याचे मानले जात आहे. ते एकत्रितपणे पॅलेस्टिनींच्या जीवनाबद्दल चिंता व्यक्त करीत आहेत, ज्यामुळे मध्यपूर्वेत पाश्चिमात्य देशांची खूप बदनामी होत आहे. बहरीन, इजिप्त, मोरोक्को आणि संयुक्त अरब अमिराती वगळता इस्रायलचे अरब जगतातील कोणत्याही देशाशी राजनैतिक संबंध नाहीत. अमेरिकेच्या दबावाखाली झायोनिस्ट इस्रायलशी संबंध प्रस्थापित करूनही पॅलेस्टाईनवरील झायोनिस्ट इस्रायलच्या हल्ल्यामुळे ही राष्ट्रेही सध्या पाश्चिमात्यांच्या फॉर्म्युल्याच्या विरोधात आणि नरसंहारक राजवटीच्या तुष्टीकरणाच्या विरोधात बोलत आहेत. आता मोठा प्रश्न असा आहे की, भूराजकीयदृष्ट्या महत्त्वाच्या असलेल्या या प्रदेशाचा फायदा कोणाला होत आहे? अमेरिका आणि इतर पाश्चिमात्य शक्ती पॅलेस्टाईनवरील झायोनिस्ट इस्रायलच्या हल्ल्याला पाठिंबा देत असल्याने अरब जगतात आणि संपूर्ण जागतिक दक्षिणेत पाश्चिमात्यविरोधी भावना तीव्र झाली आहे. परिणामी, चीन आणि रशिया या भागातील लोकांवर आणि त्यांच्या माध्यमातून त्यांच्या सरकारांवर आपला प्रभाव वाढवू शकले आहेत. जगभरात 'दुसऱ्या शीतयुद्धात' पाश्चिमात्य देशांनी रशिया आणि चीनविरोधात आघाडी केली आहे, याची पुनरावृत्ती करण्याची गरज नाही. रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी फेब्रुवारी २०२२ मध्ये युक्रेनला नाझीमुक्त करण्यासाठी विशेष लष्करी मोहीम हाती घेतल्यानंतर पाश्चिमात्य देशांना आपल्या वर्चस्वाला मोठा धक्का बसला. दक्षिणेतील बहुतेक देशांनी पाश्चिमात्य देशांच्या रशियाविरोधी गटात सामील होण्यास नकार दिला. त्यांनी अमेरिकेच्या वर्चस्वापेक्षा बहुपक्षीयतेला प्राधान्य दिले. बहुतेक दक्षिण देशांनी अमेरिकेच्या आदेशांचे पालन करण्याऐवजी आपल्या राष्ट्रीय हितांना प्राधान्य दिले. पाश्चिमात्य देशांच्या नाकर्तेपणाकडे त्यांनी दुर्लक्ष केले आणि पाश्चिमात्य निर्बंधांना डावलून रशियाशी व्यापार सुरू ठेवला. दरम्यान, पाश्चिमात्य देशांच्या विरोधात ठाम भूमिका घेतल्यामुळे रशिया मध्यपूर्व आणि आफ्रिकेत आपला प्रभाव वाढवू शकला आहे, अशी बातमी आहे. परिणामी युक्रेन संघर्षावरून रशियाला एकटे पाडण्याची बायडेन प्रशासनाची योजना फसली. बेल्ट-रोड इनिशिएटिव्ह अर्थात बीआरआय प्रकल्पाचा वापर करून चीनने आपला प्रभाव वाढवला आहे. सध्या दक्षिण चीन समुद्रात अमेरिकेच्या चिथावणीखोर लष्करी कारवाया तीव्र झाल्या असून चीन तैवानवर ताबा मिळवण्याचा प्रयत्न करत आहे. यामुळे चीन आणि पाश्चिमात्य देशांमधील तणाव वाढला असून, जागतिक दक्षिण आणि पाश्चिमात्य देशांमध्येही ध्रुवीकरण झाले आहे. अशा परिस्थितीत सध्याच्या घडामोडींमुळे सर्व देशांना चीनला एकटे पाडण्यास भाग पडेल, असे बायडेन प्रशासनाला वाटत असले तरी ग्लोबल साऊथमधील बहुतांश देश अजूनही बीजिंगशी चांगले संबंध कायम ठेवत आहेत. पॅलेस्टाईनवरील झायोनिस्ट इस्रायलच्या हल्ल्याला पाठिंबा दिल्याबद्दल अमेरिका आणि पाश्चिमात्य देशांना सध्या तीव्र एकटेपणाला सामोरे जावे लागत आहे. पॅलेस्टाईनवरील झायोनिस्ट इस्रायली हल्ल्याला पाठिंबा देऊन त्यांनी आपल्याच देशातील पुरोगामी आणि लोकशाही शक्तींनाही त्यांनी स्वत:च्या विरोधात वळवले आहे. गाझामधील निरपराध नागरिकांचा नरसंहार तात्काळ थांबविण्यासाठी संयुक्त राष्ट्र संघ आणि इतर मंचांवर चीन आणि रशियाने ज्या पद्धतीने शस्त्रसंधी आणि युद्धविरामाचा प्रस्ताव मांडला आहे आणि मागणी केली आहे, त्याला अरब जगतातही पाठिंबा मिळाला आहे. परिणामी पॅलेस्टाईनवरील झायोनिस्ट इस्रायली हल्ल्याला पाठिंबा देऊन आणि हा नरसंहार सुरू ठेवण्यासाठी तेल अवीवला रसद पुरवून अमेरिका आणि पाश्चिमात्य शक्तींनी जशी जगाच्या या महत्त्वाच्या भागात स्वत:ची कबर खोदली आहे, तशीच दक्षिणेतील देशही त्यांच्याविरोधात आक्रमक होत आहेत. या परिस्थितीत बहुध्रुवीय जागतिक व्यवस्थेचा उदय अधिक समर्पक झाला आहे.
- शाहजहान मगदुम
कार्यकारी संपादक,
मो.: ८९७६५३३४०४
Post a Comment