अल्लाहच्या गुणवैशिष्ट्यांचा उल्लेख : प्रेषितवाणी (हदीस)

‘अर्रहमानु अर्रहीमु’– हे दोन्ही शब्द कृपेपासून बनले आहेत. पहिल्यामध्ये आवेश व उत्साह आणि विपुलतेचा अर्थ आपल्यात सामावलेला आहे आणि दुसऱ्यात निरंतरता आणि कायमस्वरूपीपणाचा अर्थ आढळतो. कृपाळू तो ज्याची कृपा अतिशय जोशपूर्ण आहे. हवा, पाणी व दुसऱ्या सर्व गरजांची पूर्तता त्याच कृपेचे प्रतिबिंब आहे. मग त्याच गुणवैशिष्ट्याचा परिणाम आहे की त्याने सर्वांत मोठी कृपा (कुरआन) पाठविली. अल्लाह म्हणतो,

‘‘अर्रहमानु, अल्लमल कुरआना, खल़कल इन्साना अल्लमहुल बयाना.’’

कृपाळूने कुरआनची शिकवण दिली, कृपाळूने मानवाला निर्माण केले, कृपाळूने मानवाला बोलण्याची क्षमता दिली. आणि कृपावंत तो ज्याच्या कृपेचा क्रम कधीच संपत नाही, ज्याची कृपा व दया निरंतर राहणार आहे. ही गुणवैशिष्ट्ये मानल्यामुळे अनिवार्य ठरते की मानवाने अशाप्रकारे जीवन व्यतीत करावे जे कृपावंत पसंत करतो, जेणेकरून आणखीन अधिक कृपेचे हक्कदार बनावे आणि त्या नियमांनुसार आपल्या जीवनाची इमारत बांधू नये जे त्याला आवडत नाहीत, अन्यथा तो आपली दृष्टी वळवील. मग जे लोक ‘दीन’चे कार्य करतात त्यांना वाईट परिस्थितींमध्ये आणि संकटांमध्ये आठवले पाहिजे की जेव्हा ते पालनकत्र्याचे कार्य करीत आहेत तेव्हा तो त्यांना या जगात आपल्या कृपांपासून वंचित का करील?

‘अल-काईमु बिल-किस्ति’– म्हणजे न्यायी व न्यायाधीश. जर अल्लाह न्यायी व न्यायाधीश आहे तर त्याच्या दृष्टीने प्रामाणिक व आरोपी समान असू शकत नाहीत. दोघांशी तो सारखाच व्यवहार या जगात करणार नाही आणि त्या जगातही करणार नाही.

‘अल-अ़जी़ज’– शासक. ज्याच्या सत्तेने सर्वांना घेरले आहे, ज्याच्या सत्तेला कोणी आव्हान देऊ शकत नाही, अथवा त्याने आपल्या प्रामाणिक दासांना प्रभुत्व व सत्ता देण्याचा निर्णय घेतला तर कोणतीही शक्ती त्याचा निर्णय रोखू शकणार नाही आणि ज्याला तो शिक्षा देऊ इच्छिल तो त्यापासून वाचू शकणार नाही आणि कोणी त्याचा निर्णय टाळू शकणार नाही.

‘अल-ऱकीब’– देखरेख करणारा. जेव्हा तो दासांच्या कर्मांची देखरेख करीत आहे तेव्हा त्यांच्यानुसारच मोबदला व शिक्षा देईल.

‘अल-अलीम’– जाणणारा. संपूर्ण ज्ञान बाळगणारा. कोण कुठे आहे व काय करीत आहे आणि कोणाला कशाची आवश्यकता आहे, त्याचे प्रामाणिक दास कुठे आहेत आणि कोणत्या संकटात अडकले आहेत. तसेच तो ज्ञान बाळगतो म्हणून कोणाला एखादी वस्तू देण्यात अन्याय करीत नाही. प्रत्येकाला तोच देईल ज्याचा तो हक्कदार आहे. त्याच्या कृपा व मदतीचे हक्कदार निष्क्रिय होऊ शकत नाहीत आणि त्याच्या राग व शिक्षेचे हक्कदार यशस्वी होऊ शकत नाहीत.

येथे सांगण्यात आलेल्या काही आवश्यक गुणवैशिष्ट्यांमध्ये आणखी सर्व गुणवैशिष्ट्ये सामावतात. या ठिकाणी यापेक्षा अधिक सांगणे कठीण आहे. ही गोष्ट पुन्हा एकदा सांगावीशी वाटते की अल्लाहच्या अनेक गुणवैशिष्ट्यांना विस्तृतपणे जाणून घेण्यासाठी कुरआन व हदीसचे पठण व अध्ययन करणे गरजेचे आहे. जे लोक अरबी भाषा जाणतात आणि जे लोक जाणत नाहीत, दोघांनी विचार करण्याची गोष्ट आहे की आयतींच्या शेवटी अल्लाहची गुणवैशिष्ट्ये का आणली गेली आहेत आणि त्यांना त्यापासून कोणत्या उपदेशाचा लाभ होतो.

जगाशी अनिच्छा आणि परलोकाची काळजी

माननीय अब्दुल्लाह बिन मसऊद (रजि.) यांच्या कथनानुसार, पैगंबर मुहम्मद (स.) यांनी या आयतीचे पठण केले,

‘‘फ-मय्यंरिदिल्लाहु अय्यंहदियहू यश्रह सदरहू लिलइस्लामि.’’

(ज्याला अल्लाह उपदेश देण्याचा निर्णय घेतो त्याची छाती इस्लामसाठी उघडतो.)

या आयतीच्या पठणानंतर पैगंबर मुहम्मद (स.) यांनी सांगितले, ‘‘जेव्हा प्रकाश छातीत प्रवेश करतो तेव्हा छाती उघडते.’’ लोकांनी विचारले, ‘‘हे अल्लाहचे पैगंबर! त्याला ओळखता येईल अशी त्याची एखादी अनुभूत निशाणी आहे काय?’’ पैगंबर म्हणाले, ‘‘होय त्याची अनुभूत निशाणी ही आहे की मनुष्याच्या हृदयाला या जगाचा वीट आलेला असतो आणि कायमस्वरूपी घराची त्याला ओढ लागलेली असते आणि मरण येण्यापूर्वी मरणाच्या तयारीला लागतो.’’

स्पष्टीकरण : ज्या मनुष्याच्या हृदयात इस्लामची वास्तविकता उतरते तेव्हा त्याचे हृदय 

या समाप्त होणाऱ्या जगापासून दूर पळू लागते आणि त्याला परलोकाची ओढ लागते. मृत्यू येण्यापूर्वी पुण्यकर्म करू लागतो.