ऐच्छिक व मध्यरात्रीनंतरची नमाज : प्रेषितवाणी (हदीस)

माननीय अबू हुरैरा (रजि.) यांच्या कथनानुसार, पैगंबर मुहम्मद (स.) यांनी सांगितले की अल्लाह म्हणतो, ‘‘माझा दास आपल्या  ज्या कर्मांद्वारे माझी जवळीक प्राप्त करतो त्यांपैकी सर्वाधिक आवडती कर्मे ती आहेत ज्यांना मी त्याच्यावर अनिवार्य केले आहे  आणि माझा दास ऐच्छिक (नफील) नमाज अदा करून नेहमी माझ्या जवळ येत राहतो, इतकेच नव्हे तर मला तो आवडू लागतो  आणि जेव्हा तो मला प्रिय बनतो तेव्हा मी त्याचा कान बनतो ज्याद्वारे तो ऐकतो आणि त्याचा डोळा बनतो ज्याद्वारे तो पाहतो  आणि मी त्याचा हात बनतो ज्याद्वारे तो पकडतो आणि त्याचा पाय बनतो ज्याद्वारे तो चालतो.’’ (हदीस : बुखारी)
स्पष्टीकरण : जो मनुष्य अल्लाहची जवळीकी प्राप्त करू इच्छितो तो सर्वप्रथम अल्लाहने अनिवार्य केलेल्या आदेशांची अंमलबजावणी  करण्याची काळजी घेतो. मग एवढे करून तो थांबत नाही तर तो स्वत:हून अल्लाहच्या प्रेमाच्या आधिक्यामुळे ऐच्छिक नमाज  (प्रार्थना) आणि ऐच्छिक रोजे (उपवास) आणि ऐच्छिक दान (सदका) आणि इतर पुण्याची कामे करीत राहतो; इतकेच नव्हे तर तो  अल्लाहचा प्रिय बनतो. याचा अर्थ असा की त्याच्या शरीराच्या व प्राणाच्या सर्व कुशलता व क्षमतांना अल्लाह आपल्या संरक्षणात व  देखरेखीत घेतो. आता त्याचे डोळे, कान, हात, पाय आणि त्याच्या सर्व कुशलता अल्लाहला प्रसन्न करू लागतात आणि शैतान त्याच्या कुशलतांना धक्का पोहोचवू शकत नाही. माननीय उम्मे सलमा (रजि.) यांच्या एके रात्री पैगंबर मुहम्मद (स.) झोपून उठले  आणि म्हणाले, ‘‘पवित्र आहे अल्लाहचे अस्तित्व, ही रात्र किती उपद्रवांनी व्यापलेली आहे, त्यांपासून वाचण्याची काळजी घेतली  पाहिजे आणि ही रात्र स्वत:मध्ये किती खजिने बाळगते, म्हणजे कृपेचे खजिने, ज्यांना समेटून घेतले पाहिजे. या पडद्यात  राहणाऱ्यांना (आपल्या पत्नींना) कोणी जागे करावे? अनेक लोक आहेत ज्यांचा दुर्गुण लपलेला आहे आणि परलोकात त्यांचा पडदा  बाजूला होईल.’’ (हदीस : बुखारी)
स्पष्टीकरण : पैगंबर मुहम्मद (स.) आपल्या पत्नींना ‘तहज्जुद’ (मध्यरात्रीनंतरच्या नमाज) करिता उठण्यास प्रोत्साहित करीत होते  आणि त्यांना म्हणत होते, ‘‘अल्लाहच्या कृपेचा खजिना समेटण्याची काळजी घ्या. जगात तुम्ही पैगंबराची पत्नी म्हणविल्या जाता  आणि तुम्हाला या पैलूने उच्च स्थान लाभलेले आहे, परंतु अनुसरण न केल्यास अल्लाहपाशी हे सर्व कामी येणार नाही, फक्त तुमचे  अनुसरणच कामी येईल. पैगंबराची पत्नी होणे तेथे काहीही उपयोगी पडणार नाही.’’
माननीय अली (रजि.) यांच्या कथनानुसार, पैगंबर मुहम्मद (स.) एके रत्री ‘तहज्जुद’ (मध्यरात्रीनंतरच्या नमाज) च्या वेळी आमच्या  घरी आले आणि मला आणि फातिमा (रजि.) यांना म्हणाले, ‘‘तुम्ही दोघे ‘तहज्जुद’ची नमाज अदा करीत नाही?’’ (हदीस : बुखारी,  मुस्लिम)
स्पष्टीकरण : या हदीसवरून विशिष्ट बोध असा होतो की जबाबदार व वरिष्ठ लोकांनी आपल्या हाताखालच्या लोकांना  ‘तहज्जुद’बाबत प्रोत्साहित करावे. माननीय अब्दुल्लाह (रजि.) (अमर बिन अल-आस यांचे पुत्र) यांच्या कथनानुसार, पैगंबर मुहम्मद  (स.) यांनी सांगितले, ‘‘हे अब्दुल्लाह! तुम्ही त्या मनुष्यासारखे बनू नका जो ‘तहज्जुद’ची नमाज अदा करण्यासाठी उठत होता आणि  मग त्याने उठणे सोडून दिले.’’ (हदीस : बुखारी, मुस्लिम)
माननीय मसरूक (रह.) (ताबई) यांच्या कथनानुसार, मी माननीय आएशा (रजि.) यांना विचारले, ‘‘पैगंबर मुहम्मद (स.) यांना कोणत्या प्रकारचे अनुसरण अधिक पसंत होते?’’ त्यांनी उत्तर दिले, ‘‘न चुकता केले जाणारे काम पैगंबरांना अधिक पसंत होते.’’ मी विचारले, ‘‘पैगंबर मुहम्मद (स.) रात्री कोणत्या वेळी (तहज्जुदकरिता) उठत होते?’’ माननीय आएशा (रजि.) यांनी उत्तर दिले,  ‘‘पैगंबर कोंबडा आरवण्याच्या वेळी उठत होते.’’ (म्हणजे रात्रीच्या अंतिम कालखंडात.) (हदीस : बुखारी, मुस्लिम)
माननीय अबू हुरैरा (रजि.) यांच्या कथनानुसार, पैगंबर मुहम्मद (स.) यांनी सांगितले की जेव्हा रात्रीचा एकतृतीयांश भाग उरतो  तेव्हा अल्लाह या दृष्टीस पडणाऱ्या आकाशावर येतो आणि भक्तांना बोलवितो, म्हणतो, ‘‘कोण मला बोलवित आहे की त्याच्या  मदतीकरिता धावत येऊ? कोण मला मागतो की त्याला देऊ? कोण माझी क्षमायाचना करतो की त्याला क्षमा करू?’’ (हदीस : बुखारी, मुस्लिम)