व्याज घेणे : प्रेषितवाणी (हदीस)

लालसा, कंजूसपणा आणि अन्यायाला एकत्रित करणे म्हणजे व्याजाचा व्यवहार करणे, व्याजाद्वारे कमवणे. व्याज यालाच उपजीविकेचे साधन बनवणे. व्याज घेण्याचे उद्दिष्ट हे असते की सगळी संपत्ती त्याच्याकडेच एकवटावी. अशी व्यक्ती कर्ज घेणारा जर कोण गरीब असेल तर त्याला काहीही सवलत देत नाही. तसे सार्वजनिक कल्याणकारी कार्यक्रमात सहभाग घेत नाही. याकरिता की त्याच्याकडे जमा असलेल्या संपत्तीत काही कमी होऊ नये. तो तर खऱ्या अर्थाने व्याजावर व्याज आकारतो. चक्रवाढ वाजाद्वारे लोकांना त्यांनी कष्ट करून कमवलेल्या संपत्तीपासून त्यांना वंचित ठेवू इच्छितो. ही विकृती त्याच्या मानसिकतेचा एक भाग बनते.

आणि म्हणूनच अल्लाहने असे म्हटले आहे की तुम्ही कुणावर अन्याय करू नये की तुमच्यावर कुणी अन्याय करता कामा नये. (पवित्र कुरआन, सूरह बकरा-३८)

याचा अर्थ असा की जर तुम्ही कुणाला कर्ज दिले असेल आणि तुम्ही त्या कर्जापेक्षा अधिक काही त्या अर्जदाराकडून घेतले तर हा तुमच्याकडून केला गेलेला अन्याय आहे आणि जेवढे कर्ज तुम्ही दिले असेल तेवढे तुम्हाला परत मिळाले नाही तर हा तुमच्यावर होणारा अन्याय आहे.

अरबांमध्ये ही विकृती (व्याज घेण्याची) ज्यू धर्मियांमुळे पसरली होती. तेच धनसंपत्तीचे मालक होते आणि अरब शेतकरी आणइ मजूर त्यांच्याकडून व्याजावर कर्ज घेत होते.

पवित्र कुरआनात म्हटले गेले आहे की, “जेलोक व्याज खातात ते लोक कयामतच्या दिवशी जणू सैतानाच्या स्पर्शाने वेड लागल्याप्रमाणे उभे राहतील. याचे कारण हे की ते व्याजाची तुलना व्यापाराशी करतात.” (पवित्र कुरआन, २ – २७५)

या जगात व्याज खाणाऱ्यांची स्थिती आणि त्यांचे चारित्र्य असे होते की ते रात्रंदिवस इतरांच्या संपत्तीवर डल्ला मारण्याच्या आणि आपल्या संपत्तीत वाढ करण्याच्याच चिंतेत मशगुल राहतात. त्यांना कोणत्याच परोपकारी कार्यांचा विचार येत नाही. म्हणून ते कयामतच्या दिवशीही असेच कशात तरी गुरफटल्यासारखे उठणार आहेत.

अल्लाहने व्याज घेणाऱ्यांना कृतघ्न म्हटले आहे. याचे कारण अल्लाहने जर कुणाला साधनसंपत्ती दिली तर त्यांनी तिच्यातून इतर गोरगरीब, वंचित लोकांच्या भल्यासाठी खर्च केली असती, पण तसे न करता ते उलट गरिबांना लूटतात आणि अन्याय-अत्याचाराद्वारे त्यांच्याकडे असलेले थोडेफार पैसे लुबाडतात.

ज्यू धर्मियांच्या पावलांवर पाऊल ठेवत अरबांमध्येदेखील काही श्रीमंत लोक उदयास आले होते आणि व्याजाचा व्यवहार करत होते. जसे ह. अब्बास बिन अब्दुल मुतल्लिब आणि बनू अमरो बिन उमैर. जेव्हा हे लोक आणि ज्यांना त्यांनी कर्ज दिले होते दोघेही मुस्लिम झाले तेव्हा कर्ज देणाऱ्यांनी कर्ज घेणाऱ्यांकडे कर्ज परत मागितले तेव्हा अल्लाहने त्यांना सांगितले की हे श्रद्ध लोकहो, आणि जे व्याज बाकी राहिले ते सोडून द्या जर तुम्ही खरे ईमानधारक असाल तर, नसता अल्लाह आणि त्याच्या प्रेषितांशी युद्धास तयार राहा. (पवित्र कुरआन, २-२७९)

(सीरतुन्नबी – शिबली नोमानी, सुलैमान नदवी, खंड-६)

- संकलन : सय्यद इफ्तिखार अहमद