ChatGPT चिंता आणि शक्यता

कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) नियंत्रित यंत्रे मानवी कामकाजाचा ताबा घेतात याबद्दलची उत्सुकता आणि भीती हा तंत्रज्ञान क्षेत्रात बराच काळ चर्चेचा विषय राहिला आहे. माणसांपेक्षा अधिक हुशार असलेल्या यंत्रांमुळे मानवतेला धोका निर्माण होतो, असा इशारा अनेकांनी दिला असला तरी काही तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, अशी परिस्थिती निर्माण होण्याची शक्यता कमी आहे.

कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या शक्तीची सैद्धान्तिक चर्चा काही वर्षांपासून होत आहे. परंतु गेल्या काही महिन्यांपासून तंत्रज्ञान क्षेत्र सैद्धान्तिक क्षेत्रातून खऱ्या ग्राहक मॉडेलकडे वळल्याने आश्चर्य आणि चिंतेच्या स्थितीत आहे. Open AI च्या ChatGPT च्या आगमनामुळे, AI अनंत शक्यता म्हणण्याऐवजी प्रत्यक्ष वापराच्या पृष्ठभागावर स्थलांतरित झाले आहे. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) चा विकास अद्याप सुरुवातीच्या टप्प्यात आहे. सध्याचे तंत्रज्ञान मानवी बुद्धिमत्तेशी जुळवून घेऊ शकत नाही किंवा त्यावर मात करू शकत नाही हे खरे असले तरी त्यांच्या विकासावर मानवी संवादाचा मोठा प्रभाव आहे.

आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) संशोधन सुरू झाल्यापासून, संशोधक हे शोधण्याचा प्रयत्न करीत आहेत की संगणक मानवाला ज्या प्रकारचा भाषिक प्रभाव देऊ शकतो, ज्यासाठी नॅचरल लँग्वेज प्रोसेसिंग (NLP) नावाची उपशाखा उदयास आली आहे.

ChatGPT हा OpenAI नावाच्या कंपनीने विकसित केलेला कृत्रिम बुद्धिमत्ता कार्यक्रम आहे. २०१५ मध्ये एलन मस्क, सॅम ऑल्टमन, ग्रेग ब्रॉकमन, इल्या सुत्स्केव्हर आणि वोज्सीच झारेम्बा यांनी ओपनएआय या कृत्रिम बुद्धिमत्ता संशोधन संस्थेची स्थापना केली. OpenAI चे इतर कार्यक्रम आहेत, परंतु ChatGPT २०१८ मध्ये सादर केले गेले.

ChatGPT ने नुकतेच बातम्यांच्या चक्रात धुमाकूळ घातला आहे. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स लँग्वेज प्रोसेसर नोव्हेंबर २०२२ मध्ये सार्वजनिक वापरासाठी लाँच करण्यात आला होता आणि इन्स्टाग्राम आणि टिकटॉकसारख्या कंपन्यांपेक्षा वेगाने लोकप्रियता मिळवली. लोकांसाठी सादर झाल्यापासून, ChatGPT १०० दशलक्ष सक्रिय मासिक वापरकर्त्यांपर्यंत पोहोचले आहे - ही कामगिरी करण्यासाठी टिकटॉकला नऊ महिने आणि इन्स्टाग्रामला अडीच वर्षे लागली.

ChatGPT नैसर्गिक भाषा प्रक्रिया प्रकल्पाचे तिसरे मॉडेल GPT-3 वर आधारित आहे. हे तंत्रज्ञान एक पूर्व-प्रशिक्षित, मोठ्या प्रमाणात भाषा मॉडेल आहे जे GPT-3 आर्किटेक्चरचा वापर करून इंटरनेट डेटा आणि ज्ञानाचा आधार म्हणून संदर्भ देण्यासाठी स्त्रोतांच्या अफाट साठ्याचा शोध घेते. ही AI ज्ञानाची विहीर आहे, परंतु संवाद साधण्याची त्याची क्षमता च त्याला इतर तंत्रज्ञानापेक्षा वेगळे करते.

भाषेचे भाषांतर, संक्षिप्तीकरण, मजकूर पूर्ण करणे, प्रश्नांची उत्तरे देणे आणि अगदी मानवी उच्चार यासह भाषानिर्मितीच्या अनेक कामांसाठी हे सुरेख केले गेले आहे. ChatGPT एक ट्रान्सफॉर्मर-आधारित न्यूरल नेटवर्क आहे जे मानवी लेखन पॅटर्नसह उत्तरे आणि डेटा प्रदान करते. AI ला संदर्भ, प्रासंगिकता आणि प्रश्नांना मानवासारखे प्रतिसाद कसे तयार करावे हे समजून घेण्यासाठी अनंत प्रमाणात मजकूर डेटासह प्रोग्राम केले गेले आहे.

यामुळे संगणकाशी संवाद साधण्याच्या पद्धतीत क्रांतिकारी बदल घडवून आणण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे. दुबईत  नुकत्याच पार पडलेल्या जागतिक परिषदेत ChatGPTच्या सरकारी क्षेत्रातील वापरावर सविस्तर चर्चा झाली. भारतासह बहुतेक सरकारांनी लोकांच्या प्रश्नांची उत्तरे देण्यासाठी ChatGPTच्या डेटाचा वापर करण्याचा एकत्रित प्रयत्न सुरू केला आहे. सरकारे त्याकडे वळल्याचे कारण हे आहे की ते एकाच वेळी बरीच संभाषणे हाताळू शकतात. व्यवसाय आणि प्रणाली ज्यांना उच्च पातळीवरील ग्राहकांच्या चौकशीला सामोरे जाण्याची आवश्यकता आहे. हा एक कार्यक्षम उपायही ठरेल.

ChatGPT हे विविध क्षेत्रांसाठी एक बहुआयामी साधन आहे कारण ते नैसर्गिक भाषण, औपचारिक लेखन आणि तांत्रिक भाषा यासारख्या विविध शैलींमध्ये प्रतिसाद प्रदान करते. उदाहरणार्थ, जर एखाद्यास कोडिंगची आवश्यकता असेल तर ती रिअल टाइममध्ये तयार केली जाऊ शकते. थोडक्यात, ChatGPT ही एक शक्तिशाली प्रणाली आहे जी आपल्या दैनंदिन जीवनातील बर्याच पैलूंसाठी उपयुक्त आहे.  GPT-4 च्या आगमनामुळे यंत्रांमध्ये  मानवी मेंदूइतकीच विचार करण्याची क्षमता असणे अपेक्षित आहे. मानवी मेंदूमध्ये सरासरी ८,६०० कोटी न्यूरॉन्स आहेत, तर GPT-4 मध्ये एक ट्रिलियनपेक्षा जास्त न्यूरल नेटवर्क उपलब्ध आहेत. यामुळे त्यांना सध्याच्या टायपिंग परिस्थितीऐवजी ऑडिओ आणि व्हिडिओ इनपुट मिळणे शक्य होईल.

इतर कोणत्याही तंत्रज्ञानाप्रमाणे ChatGPT लाही मर्यादा आहेत. हे ChatBot कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर चालते. त्यात मानवी सामान्य ज्ञान आणि सामान्य ज्ञानाचा अभाव आहे. हे संदर्भ समजू शकत नाही किंवा अधिक अमूर्त उत्तर आवश्यक असलेल्या प्रश्नांना अचूक उत्तरे देऊ शकत नाही. ChatGPT डेटामधून उपलब्ध नमुन्यांवर आधारित मजकूर तयार करते.  जर आपल्याला उपलब्ध नसलेल्या डेटाच्या बाहेर एखादे कार्य करण्यास सांगितले गेले तर ते अवास्तव किंवा अयोग्य प्रतिसाद तयार करू शकते. पूर्वी उपलब्ध नमुन्यांच्या आधारेच प्रतिसाद तयार केले जाऊ शकतात. इतर कोणत्याही मशीन लर्निंग मॉडेलप्रमाणे ChatGPTच्या प्रशिक्षण डेटामध्ये पूर्वग्रह असू शकतात. हे पक्षपाती असू शकते, ज्यात लिंग पूर्वग्रह, वांशिक पूर्वग्रह आणि वयवाद यांचा समावेश आहे. कंपनीच्या म्हणण्यानुसार हा डेटा  २०२१ पर्यंत साठवला जातो.

संभाषणाच्या क्षेत्रात क्रांती घडवून आणण्यास सक्षम असलेल्या चॅटजीपीटी या अत्यंत विकसित भाषेच्या मॉडेलचे फायदे साध्य करायचे असतील तर त्याचा जबाबदारीने वापर करणे आवश्यक आहे. त्याच्या मर्यादा समजून घेतल्या आणि जोखीम कमी केली तरच इतर तंत्रज्ञानाप्रमाणे तेही मानवी भल्यासाठी अनुकूल होऊ शकते. कोणत्याही तंत्रज्ञानासह, त्यासह गोपनीयतेची चिंता असू शकते. ChatGPT मोठ्या प्रमाणात डेटा इनपुटपासून तयार केले गेले होते, याचा अर्थ असा आहे की डेटा प्रशिक्षण प्रक्रियेत योगदान देणारा कोणीही संभाव्यत: असुरक्षित आहे, कारण तो डेटा आता कायमचा संग्रहित केला जातो आणि वापरला जाऊ शकतो.

AIमधील घडामोडींवर लक्ष ठेवणे आणि या तंत्रज्ञानाचे फायदे आणि जोखीम याबद्दल अचूक जागरूकता निर्माण करणे महत्वाचे आहे. या मोहिमेचे पडसाद शिक्षण क्षेत्रात उमटत आहेत. प्राथमिक शाळेतील मुलांपासून ते महाविद्यालयीन पदवीधरांपर्यंत विद्यार्थी निबंध, असाइनमेंट लिहिण्यासाठी चॅटजीपीटीवर अधिकाधिक अवलंबून आहेत आणि ते सहजपणे तयार करण्यास आणि वापरण्यास सक्षम झाल्यामुळे शिक्षण व्यवस्थेवर मोठा परिणाम होईल.

ChatGPT अत्यंत बुद्धिमान आहे परंतु तरीही काही शब्द, वाक्ये आणि प्रश्न समजून घेण्यासाठी संघर्ष करू शकतो, ज्यामुळे विषयबाह्य प्रतिसाद मिळू शकतात. कृत्रिम बुद्धिमत्ता कितीही हुशार असली तरी कॉमन सेन्स आणि व्यक्तिमत्त्व हे मानवी गुण आहेत. आणि ChatGPT भावनांमध्ये प्रशिक्षित असताना, अद्याप काही मानवी अनुभव, ध्येय आणि समजांना मर्यादा आहेत. त्याच्या डेटाबेसमध्ये इंटरनेटचा समावेश आहे - आणि ऑनलाइन सर्व काही सत्य नाही. त्यामुळे चॅटजीपीटी वापरताना माहितीच्या अचूकतेची शाश्वती नसते.

ऑटोमेशन तंत्रज्ञानाच्या आगमनामुळे जगभरातील लाखो नोकऱ्या नष्ट होऊ शकतात, अशी भीती व्यक्त केली जात आहे. त्या तुलनेत ब्लू कॉलर नोकऱ्यांवर याचा परिणाम होणार आहे. लेखन-संपादनापासून  ते अकाऊंटिंग, अॅडव्होकेसी,  टीचिंग आणि कॉम्प्युटर प्रोग्रॅमिंगपर्यंत अनेक नोकऱ्यांमध्ये याचे प्रतिबिंब कसे उमटेल, अशी भीती वाढत आहे.

भाषा, भाषांतर आणि मजकूर संकलनापासून ते संशोधन आणि ऑटोमेशनपर्यंत, ChatGPTचे अनेक उपयोग आहेत जे विविध उद्योगांमध्ये लागू केले जाऊ शकतात. हे लक्षात ठेवा की, कोणत्याही तंत्रज्ञानाप्रमाणे, ChatGPTच्या मर्यादा आहेत, म्हणून त्याचे कार्य तपासणे आणि बॅकअप योजना ठेवणे नेहमीच चांगले.

बऱ्याच वेगवेगळ्या कंपन्यांनी तयार केलेले बरेच AI प्रोग्राम आहेत जे ChatGPTसारख्याच प्रकारे कार्य करतात. काही सर्वात उल्लेखनीय गोष्टींमध्ये समाविष्ट आहे: चॅटसोनिक, चिंचिला, फूल, मेगाट्रॉन ट्यूरिंग एनएलजी, जैस्पर, डुप्लिकेट, फेसअॅप, एल्सा, सोक्रेटिक इ.

आण्विक संलयन आणि मानवी क्लोनिंग सारख्या तंत्रज्ञानामुळे निर्माण झालेल्या धोक्यापेक्षा एआयचा धोका मोठा आहे. आभासी जगात ChatGPT प्रदर्शित झाल्यानंतर त्याचे पडसाद दररोज प्रत्यक्ष जगासमोर येत आहेत. काही महिन्यांतच जगाचा वेगळ्या पद्धतीने कायापालट होऊ शकतो, असे अनेकांना वाटते आणि झपाट्याने प्रगती करणाऱ्या कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या संशोधनाच्या भवितव्याचा अंदाज बांधणे सोपे नाही. दररोज नवनवीन उपयोग शोधले जात असल्याने येणारा काळ रोमांचक असेल.

- शाहजहान मगदुम