सुसंस्कृत लोकशाहीचा असंस्कृत पायंडा जो बिडन यांनी मोडीत काढला

अख्या जगाचे लक्ष लागलेल्या अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष पदाच्या निवडणुकीत जो बायडेन यांनी दणदणीत विजय सुसंस्कृत लोकशाहीचा असंस्कृत पायंडा मोडीत काढला आहे. त्यामुळे डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या दुसऱ्यांदा राष्ट्राध्यक्ष पदावर बसण्याच्या महत्त्वकांक्षेवर पाणी फेरल गेले आहे. पण असे असतानाच ट्रम्प यांना आणखी एक कौटुंबिक धक्का बसण्याची शक्यता आहे. डेल मेल या वृत्तपत्राने डोनाल्ड ट्रम्प यांना मलेनिया ट्रम्प घटस्फोट देण्याच्या तयारीत असल्याचे वृत्त दिले आहे. मलेनिया ट्रम्प यांच्या एका पूर्व सहयोगीच्या हवाल्याने हे वृत्त दिले आहे.

अमेरिकन लोकांनी चार वर्षांपूर्वी केलेल्या चुकांची पुनरावृत्ती न करता स्वत:ला अडचणीपासून दूर ठेवण्याचा प्रयत्न केला. राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या विरोधात झालेले मतदान हा पुरावा आहे की अमेरिकेचा सुसंस्कृत समाज आपल्या देशाला जगातील आणखी हास्यास्पद बनण्यापासून रोखण्यात यशस्वी झाला आहे. डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या नेतृत्वात संपूर्ण जगाने अमेरिकेला महासत्ता म्हणून मान्यता देणे बंद केले. अमेरिकन संस्कृतीची सर्वात वाईट प्रतिमा बनून, डोनाल्ड ट्रम्प इतिहासाचा एक गडद भाग बनतील. २०१६ पासून अमेरिकेचा प्रमुख किती स्वार्थी, लोभी आणि लबाड आहे हे जग पहात आहे. निवडणुकीचा निकाल स्वीकारण्यास नकार, सर्वोच्च न्यायालयात जाण्याचा त्यांचा प्रयत्न आणि अमेरिकन टीव्ही वाहिन्यांनी त्यांच्या व्हाईट हाऊसच्या पत्रकार परिषदेचे कव्हरेजदेखील रोखले. संपूर्ण अमेरिका बिडेनच्या बाजूने असल्याचे दिसते, परंतु ट्रम्पदेखील आपल्या खोट्या बोलण्याने जनतेची दिशाभूल करण्याचा प्रयत्न करीत होते. लोकशाही उमेदवार आणि अमेरिकेचे माजी उपाध्यक्ष जो बिडेन यांच्या यशाने हे सिद्ध केले की अमेरिकन लोकांनी त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाने, गांभीर्याने आणि विचारशीलतेने प्रेरित होऊन त्यांना यशाच्या टोकापर्यंत नेले आहे.

अमेरिकेच्या अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीचे अंतिम निकाल जाहीर झाल्यानंतर बिडेन व्हाईट हाऊसचे नवीन सदस्य असतील. अमेरिकन जनतेने अमेरिकेचे भविष्य धोक्यात घालण्यापासून चार वर्षांची आर्थिक गडबड आणि अनिश्चितता वाचविली. अहंकारीवादी अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या धोरणांमुळे अमेरिकन जनतेला मोठा फटका बसला आहे, विशेषत: धोकादायक कोरोना विषाणूचा प्रादुर्भाव सोडताना. ट्रम्प यांनी आपल्या चार वर्षांच्या कार्यकाळात अनेक वादग्रस्त निर्णय घेतले आहेत. काही मुस्लिम देशांच्या नागरिकांना अमेरिकेत प्रवेश करण्यास बंदी घालून, मेक्सिकन सीमेवर भिंत बांधण्यासाठी कोट्यावधी डॉलर्स खर्च करून आणि अशा प्रकारच्या बरीच जंक एक्झिक्युटिव्ह ऑर्डर देऊन आपल्या अधिकाराचा गैरवापर केला. डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या या चार वर्षांच्या राजकीय जीवनाचा अमेरिकेवर खोलवर परिणाम झाला. वरवर पाहता त्यांना त्यांच्या राजवटीचा अभिमान वाटला आणि ज्या नेत्यांनी स्वत:ला आपले मित्र म्हणून भाग्यवान समजले त्यामध्ये भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचाही समावेश आहे.

अमेरिकन जनतेने ट्रम्प यांना व्हाइट हाऊसमधून काढून आपल्या देशाची अब्रू वाचवण्याचा निर्णय घेतला आहे. प्रख्यात निवडलेले लोकशाही अध्यक्ष जो बिडेन यांनी आपली कर्तव्ये पार पाडण्याची आणि सुशासनाच्या आश्वासनांची पूर्तता करण्याची वेळ आता आली आहे. जर बिडेन मुस्लिम जगतासाठी आणि मुस्लिमांसाठी चांगले अध्यक्ष असतील तर तो एक मोठा बदल होईल. ट्रम्प यांनी केलेल्या चुका बिडेन करणार नाहीत, अशी आशा व्यक्त केली जात आहे. तसे, अमेरिकेच्या धोरणांविषयी म्हटले जाते की कोणत्याही पक्षाचे अध्यक्ष व्हाइट हाऊसमध्येच राहिले पाहिजेत.

अमेरिकेच्या धोरणांमध्ये मूलभूत बदल झालेला नाही, परंतु यावेळी ट्रम्प यांनी बरेच मूलभूत बदल केले. अशी अपेक्षा आहे की त्यांची पुनरावृत्ती होणार नाही. ट्रम्प यांना मतदान करणार्या लोकांची संख्याही लक्षणीय आहे. यावरून असे दिसून येते की ट्रम्प यांनी आपल्या चार वर्षांच्या सत्तेत असतानाही मोठ्या संख्येने अमेरिकन लोकांच्या मनःस्थितीत बदल घडवण्याचा प्रयत्न केला. अमेरिकन लोकांची मानसिकता बदलण्यासाठी आणि त्यांचे मत बदलण्यासाठी ट्रम्प यांनी सर्वोत्तम प्रयत्न केले असूनही बहुसंख्य लोकांनी बिडेन यांना त्यांचे आवडते अध्यक्ष बनविण्याचा निर्णय घेतला. निकालांची औपचारिक घोषणा करून व्हाईट हाऊसमध्ये प्रवेश करण्यासाठी जे काही शिल्लक आहे ते सर्व. ट्रम्प यांनी मानवी हक्कांसारख्या मुद्द्यांकडे दुर्लक्ष केले किंवा मुस्लिमांना वंचित करण्याच्या मोदी सरकारच्या प्रयत्नांकडे दुर्लक्ष केले, तसेच जेर बोल्सानारो, बेंजामिन नेतान्याहू, व्लादिमीर पुतिन आणि अगदी किम जोंग उन यांच्या बाबतीतही त्यांनी तेच केले.

संपूर्ण जगाला आणि मुस्लिम जगताला बिडेनकडून जास्त अपेक्षा आहेत. तथापि, अमेरिकन लोकशाही जगातील बर्याच लोकशाहींसाठी एक आदर्श आहे, परंतु सर्वात मोठ्या लोकशाहीमधील अध्यक्षीय निवडणुकीच्या निकालास उशीर झाल्याचे दिसून येते की ट्रम्प यांनी अमेरिकेचे दोन वर्षांत विभाजन केले आणि अमेरिकन मतदारदेखील वैचारिक धर्तीवर विखुरलेले दिसत आहेत.

बिडेन धोरण ज्या वास्तववादी दृष्टिकोनातून उलगडणार आहेत. हे समजून घेण्यासाठी आपल्याला चीनच्या संदर्भात भारत-अमेरिका संबंधांचे मोजमाप मिळणे गरजेचे आहे. अनेकांच्या मते, इंडो-पॅसिफिकमध्ये चीनचा सामना करण्यासाठी अमेरिका भारतावर अवलंबून नाही. भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा आकार एका दिवसात सुरू होऊ शकतो, पण अजून कित्येक दशके उलटून गेली आहेत. पश्चिम प्रशांत महासागर असो किंवा हिंदी महासागर, अमेरिका ही आतापर्यंतची सर्वात मोठी लष्करी शक्ती आहे आणि पुढील दोन दशके तरी तशीच राहील. त्यामुळे भारत येथे एक प्रकारची लाक्षणिक भूमिका बजावतो- हिंदी महासागर प्रदेश (आयओर) आणि दक्षिण आशियातील लक्षणीय राजनैतिक इक्विटी असलेली एक आदरणीय प्रादेशिक शक्ती. त्याचा आवाज जगभरात ऐकू येतो आणि त्याचा आकार आणि क्षमता पाहता, बीजिंगविरुद्धच्या युतीत भर पडते, युद्ध करण्यासाठी नव्हे तर अमेरिकन नियमांनुसार खेळण्याच्या दिशेने ढकलले जाते.

अमेरिकेच्या दृष्टिकोनातून भारताला जागतिक युती व्यवस्थेचा भाग म्हणून असणे हा दीर्घकालीन प्रकल्प ठरला आहे. पुन्हा, हे युद्धाबद्दल नाही, तर अमेरिकेने आपले जागतिक प्राथमिकता टिकवून ठेवण्याची गरज आहे. धोरणाशी सुसंगत म्हणजे अमेरिकेला श्रीलंका, बांगलादेश किंवा म्यानमार, श्रीलंकेची चिंता करण्याची गरज नाही, भारत ते काम करू शकतो. गेल्या दोन दशकांत भारत आणि चीनच्या व्यापक राष्ट्रीय सत्तेतील दरी ज्या वेगाने वाढत आहे, त्या वेगाने हा प्रकल्प वेगाने पुढे सरकत आहे.

या टप्प्यावर भारताला अमेरिकेची स्पष्ट गरज आहे. त्याची अर्थव्यवस्था कोलमडली आहे आणि लष्करी आधुनिकीकरणामुळे ती संपुष्टात आली आहे. आपल्या सीमेवर, दक्षिण आशियाई प्रदेशात चिनी आव्हान आहे. ऑगस्ट महिन्यात बिडेन यांनी चीनचे नाव न घेता सीमेवरील धमक्यांविरुद्ध भारताला पाठिंबा देणार असल्याचे म्हटले होते. अमेरिका आघाडीवर आहे आणि जपान, ऑस्ट्रेलिया, सिंगापूर आणि अधिकाधिक युरोपियन युनियनसारख्या देशांनी आपली भूमिका बजावली आहे. बिडेन-हॅरिस परराष्ट्र धोरणाचे प्रमुख वैशिष्ट्य म्हणजे ट्रम्प यांच्या गोंधळलेल्या 'अमेरिका फर्स्ट' धोरणाऐवजी बहुपक्षीयतेवर भर दिला जाईल.

बिडेन प्रशासन चीनशी व्यवहार आणि व्यवहार यांच्यात बदल घडवून आणणारी चुकीची धोरणे राबवण्याची शक्यता नाही. त्याचा दृष्टिकोन अधिक पद्धतशीर असेल आणि मित्र आणि मित्रराष्ट्रांशी, विशेषतः जपान आणि दक्षिण कोरियाशी सहमती विकसित करण्याचा आणि कदाचित ट्रान्स पॅसिफिक भागीदारीत पुन्हा सामील होण्याचा प्रयत्न केला जाईल.

बिडेन प्रशासन आपल्या कार्यकर्त्याला अमेरिकेच्या धोरणात्मक हितसंबंधांवर मात करू देणार नाही. अध्यक्षपदाच्या उमेदवारीसाठी डेमोक्रॅटिक दावेदार म्हणून कमला हॅरिस यांनी ऑक्टोबर २०१९ मध्ये जाहीर केले होते की काश्मिरी जगात एकटे नाहीत आणि "परिस्थितीची मागणी असेल तर हस्तक्षेप केला जाऊ शकतो." आसाममधील नागरिकांच्या एनआरसी (दुरुस्ती) कायद्याशी संबंधित मोदी सरकारने केलेल्या उपाययोजनांमुळे आपण 'निराश' झाल्याचे खुद्द बिडेन यांनी जाहीर केले होते.

अमेरिकेतल्या बहुतांश लोकांना आता हायसे वाटत असेल आणि अनेकांना तर गेल्या चार वर्षाच्या भयानक स्वप्नाचा शेवट झाला आहे असे वाटत असेल. ज्यो बायडन यांनी अमेरिकन सभ्यतेला मिळालेले सार्वमत अशा शब्दांत आपल्या विजयाचे वर्णन केले आहे आणि अनेक अमेरिकन लोकांना त्यांचा देश, जी जगातील सर्वात मोठी महासत्ता आहे, मुक्त जगाचा अग्रदूत आहे, स्वातंत्र्याचा पुरस्कर्ता आणि जगाला दिशा देणारा तसेच आपली कमी झालेली प्रतिष्ठा परत मिळवण्याच्या मार्गावर असल्याची शाश्वती मिळाली आहे. या निवडणुकीत हिंसा भडकण्याची शक्यता असल्याची भीती अनेकांनी व्यक्त केली होती.

सर्वात सुसंगत सत्य हे आहे की जगाच्या दृष्टीने अमेरिकेची सध्याची स्थिती ही दयनीय आहे. जगातील सर्वात शक्तीशाली आणि श्रीमंत देश, ज्याने जगावर राज्य गाजवले आहे त्याला कोरोनाच्या संकटाचा सामना करता आला नाही. पाच दशकापूर्वी बॉम्बचा वर्षाव करुन व्हिएतनामसारख्या देशाला दुर्बल करणाऱ्या आणि क्युबासारख्या देशावर निर्बंध लादून, त्याची नाकेबंदी करुन, राजकीयदृष्ट्या दबाब टाकून त्या देशाला जगापासून वेगळे पाडणाऱ्या या महासत्तेला एका विषाणूच्या संक्रमणाला तोंड देता आले नाही. अमेरिकेत कोरोनामुळे झालेल्या मृत्यूचे प्रमाण हे जगातले सर्वात जास्त आहे, त्याबाबतीत प्रचंड लोकसंख्या असलेल्या भारतालाही अमेरिकेने मागे टाकले आहे. तरीसुध्दा आजही अमेरिकेतली अर्धी लोकसंख्या ट्रम्प यांच्या मागे उभी आहे हे आश्चर्य आहे.

ट्रम्प यांचे व्यक्तिमत्व कपट, लबाडी आणि गुन्हेगारी यांच्यापेक्षा बरंच काही आहे. त्यांनी मेक्सिकन लोकांना बलात्कारी संबोधले आणि स्थलांतरितांच्याविषयी त्यांच्या मनात प्रचंड तिरस्कार आहे. त्यांनी मुस्लिम लोकांना त्यांच्या राजकीय धोरणातून बाहेर काढले, अमेरिकेत प्रवेश करायला मुस्लिमांवर बंदी आणावी अशी मागणी केली आणि जर त्यांच्या हातात अधिकार असते तर त्यांनी अमेरिकेतून सर्व मुस्लिमांना हद्दपार केले असते असे वक्तव्य केले होते. त्यांनी 2017 साली केवल 750 डॉलर्स फेडरल इन्कम टॅक्स भरला असला तरी त्याआधी त्यांनी अनेक वर्षे कधीही कर भरला नव्हता. ते स्वत: त्यांच्या या करचुकवेगीरीचे समर्थन करतात आणि त्याचा अभिमान बाळगतात. आतापर्यंत किमान 20 महिलांनी ट्रम्प यांच्यावर लैंगिक आरोप केला आहे आणि ट्रम्प यांनी त्यांच्या विविध कृतीतून अनेकदा दाखवून दिले आहे की ते स्त्रियांचा किती द्वेष करतात. गोरे लोक हे सर्वोच्च आहेत, अमेरिका मुळातच गोऱ्या लोकांचा देश आहे आणि इतर वंशाचे लोक गोऱ्यांच्या मर्जीवर जगत आहेत अशा मतावर ते आजही ठाम आहेत. त्यांनी अध्यक्षपदाची सुत्रे हाती घेण्याआधी वांशिक प्रश्नावर अमेरिकेत अनेक वेळा हिंसा झाली आहे. ट्रम्प अध्यक्षपदावर आल्यानंतर त्यांनी खुल्यापणाने गोऱ्या राष्ट्रवादाला चालना दिली, त्यांच्याबद्दल खुल्यापणाने प्रेम व्यक्त केले आणि डावे आणि समाजवादी लोक अमेरिकेचा द्वेष करतात असे सांगून त्यांच्याबद्दल तिरस्काराची भावना निर्माण केली. तरीही अर्धे अमेरिकन लोक आजही त्याच्यासोबत आहेत.

ज्यो बिडेन यांनी त्यांच्या सभेत अनेक वेळा सांगितले आहे की अमेरिकन लोक सभ्य आणि शालीन आहेत. निवडणुकीच्या आधी, अलिकडच्या काळात डेमोक्रॅटिक आणि रिपब्लिकन या दोन्ही पक्षात मतभेद अगदी टोकाला गेले. मतदानाच्या आदल्या दिवशी ज्यो बायडन म्हणाले की, "प्रश्न हा नाही की आपण कोण आहोत किंवा अमेरिका काय आहे." परंतु या निवडणुकीत त्यांच्या या मताच्या अगदी विरुध्द पहायला मिळाले. 2020 च्या निवडणुकीने जगाला काय शिकवले असेल तर ते म्हणजे जगाच्या विविध भागातून जीवन जगायला अमेरिकेत जाण्याची काही गरज नाही आणि अमेरिकन लोकांना त्यांच्या कल्पनेप्रमाणे अमेरिकेच्या सभ्यतेविना, अमेरिकन स्पिरीटविना अमेरिकेची निर्मिती करु द्यावी.

-शाहजहान मगदुम, 

कार्यकारी संपादक, 

मो. ८९७६५३३४०४